ChaD – czyli choroba dwubiegunowa afektywna
Specjalista: Lidia Jaroch
Wyobraź sobie wahadło. Przemieszczające się od niezmierzonej energii i mocy do niezmierzonej bezsiły i apatii. Wahadło, nad którym nie panujesz. Wahadło, które kontroluje Ciebie.
Tak właśnie wygląda życie z ChADem - chorobą afektywną dwubiegunową. Szacuje się, że jest ich w Polsce ok. 800 tysięcy. To bardzo duża populacja, która mierzy się z wahaniami nastroju i energii. Wahaniami, nad którymi nie ma władzy. Na ChAd często zapadają osoby, które do tej pory uważane były przez swoje otoczenie za podporę wszelkich działań. Prekursorzy i kierownicy, z zadziwiającą skutecznością sterujący życiem swoim i innych. I nagle, czasem z dnia na dzień, okazuje się, że nie są w stanie wstać z łóżka i zając się czymkolwiek. Nawet własną rodziną.
Pomiędzy fazą manii a fazą depresji występuje niejednokrotnie faza remisji, w której chory zachowuje się ”normalnie”. I to właśnie ta faza niejednokrotnie utrudnia prawidłową diagnostykę choroby. Istnieje bowiem założenie, że jeśli ktoś choruje psychicznie to przez cały czas swego funkcjonowania prezentuje określony zestaw objawów W ChADzie tak nie jest. Życie pozornie wraca do normy. Po czym następuje kolejny wyskok wahadła. Bądź w jedną, bądź w drugą stronę.
Lekarze psychiatrzy mówią nieraz, że ChAD u każdego chorego przebiega inaczej. Jednakże zawsze będą występować dwie kluczowe fazy. Scharakteryzujemy je sobie.
"Upadki"...
W fazie depresji chory traci chęć do życia i widzi wszystko w czarnych barwach. Z powodu poczucia emocjonalnego wyczerpania i braku energii życiowej zaprzestanie podejmowania zadań. Zarówno tych prywatnych, jak i społecznych czy zawodowych. Nieraz jest tak osłabiony, że nie opuszcza swojego pokoju. Zaniedbuje swoje obowiązki. Czasem nawet najzwyklejsze czynności takie jak umycie się, przebranie czy zrobienie jedzenia go przerastają.
W łagodniejszej postaci jest jeszcze w stanie chodzić do pracy. Jednak po powrocie do domu znika jego wszelaka aktywność. Odsuwa się od ludzi i zaniedbuje życie towarzyskie. Wszystko to związane jest dodatkowo z obniżonym poczuciem własnej wartości, bezsilnością i zaniżoną samooceną. Już te trzy kwestie, obniżone poniżej „średniej”, bardzo pogorszają samopoczucia i utrudniają powrót do normalnego funkcjonowania. Częstymi objawami ChAD w fazie depresji są też zaburzenia koncentracji, uwagi czy pamięci. U chorego pojawia się bezsenność – sen trwa 2-3 godziny, nie daje wypoczynku. W trakcie bezsenności pozostaje dużo czasu na zastanawianie się nad bezsensownością życia. To pogarsza i tak już obniżony nastrój.
Często pojawiają się zaburzenia odżywiania. Obejmujące całe spektrum problemów - od zaniku odczuwania głodu do wilczego apetytu. Skutkiem jest albo gwałtowne chudnięcie, albo gwałtowne tycie. Zmiana wizerunku własnego ciała dodatkowo wpływa negatywnie na samopoczucie chorego.
... i "wzloty"
Po fazie remisji, albo i bez niej pojawia się w życiu chorego na ChAD faza manii. Nagle zaczyna on tryskać energią, wszędzie go pełno, nawiązuje nowe kontakty towarzyskie. Wydaje się, że pokonał swoją depresję i że teraz już będzie dobrze. Otóż nie. Chory w fazie manii może stanowić niebezpieczeństwo dla siebie i swojego otoczenia. Nieraz uważa, że nie obowiązują go przepisy czy normy społeczne. Choćby prawo o ruchu drogowym. Ma tendencję do podejmowania szybkich, nieprzemyślanych decyzji (np. nadmierne zakupy, zapisywanie się na wiele aktywności na raz, imprezowanie itp.). Jeszcze niebezpieczniejsze dla chorego może być nawiązywanie przypadkowych relacji seksualnych czy sięganie po środki psychoaktywne - alkohol lub narkotyki.
W fazie manii chory nie ma poczucia ograniczenia. Wydaje jej się, że może wszystko – „jestem bogiem”. Wzrasta wyraźnie tendencja do wszelkiego rodzaju zachowań ryzykownych. Pojawiają się też wysoce nasilone zachowania agresywne. Niejednokrotnie wiążą się z atakami na najbliższych czy zupełnie nieznanych ludzi, stojących na drodze chorego w fazie manii. Mimo destruktywnego wpływu na zachowanie jednostki, chory czuje się w tym okresie lepiej niż w fazie depresji. Jest tak, ponieważ ma poczucie siły i mocy, a nie bezsensu czy apatii. Z tego powodu wielu chorych zaprzestaje w tej fazie przyjmowania leków
Kto choruje
Pierwsze objawy choroby dwubiegunowej afektywnej pojawiają się między 20 a 30 rokiem życia. Czyli w czasie przysłowiowego wchodzenia w dorosłość. Za czynniki wywołujące chorobę uznaje się częste stosowanie środków psychoaktywnych – alkoholu lub , narkotyków. Ale także też życie w ciągłym napięciu psychofizycznym - np. wykonywanie stresującego zawodu lub nadmierne obciążenie obowiązkami domowymi czy uczelnianymi. Z reguły choroba zaczyna się od fazy depresji (często w okresie jesienno-zimowym), by w czasie lata przejść w fazę manii. Czas funkcjonowania w każdej z faz jest indywidualny. Zdarzają się przypadki separacji między fazami trwające kilka lat. Jednak częstsze są zmiany o cyklu kilku miesięcy czy nawet tygodni. Zdarzają się też tacy chorzy, u których cykl „przeskakuje” kilka razy w ciągu dnia – w te grupie spotyka się największy odsetek osób popełniających samobójstwo.
Leczenie
Konieczna jest ścisła współpraca chorego z prowadzącym psychiatrią. Lekarz powinien dobrać leki odpowiednio do nasilenia objawów. W stanie depresji podawane są stabilizatory nastroju, natomiast w fazie manii neuroleptyki (najczęściej benzodiazepiny). Ważne jest, aby chory samodzielnie nie przerywał leczenia. Tendencje do takiego zachowania zdarzają, gdy stan subiektywnie się polepsza. Istotna jest też psychoterapia. I to zarówno samego chorego, jak i jego najbliższych. CHaD nie jest bowiem chorobą, która dotyka tylko jednej osoby. Jej konsekwencje ponoszą wszyscy z otoczenia.
Jeśli czujecie, że opisany objawy mogą Was dotyczyć nie wahajcie się umówić ze specjalistami Przystani. Psychoterapia jest nieocenionym wsparciem w łagodzeniu skutków choroby afektywnej dwubiegunowej. Być może ktoś z Waszych najbliższych zmaga się z tą chorobą. Nie wińcie się, jeśli relacja z taką osobą czasem Was przytłacza. Zamiast tego możecie pomyśleć o skorzystaniu z wsparcia terapeutycznego również dla Was.
