Najczęstsze problemy i zachowania Dorosłych Dzieci Alkoholików

Najczęstsze problemy i zachowania Dorosłych Dzieci Alkoholików

1. Niskie poczucie własnej wartości – związane z krytyką i nierealistycznymi oczekiwaniami, obwinianiem się za picie rodzica; w życiu Dorosłe Dzieci Alkoholików zbyt często surowo oceniają samych siebie i dążą do perfekcji.

2. Pragnienie kontroli wszystkiego i wszystkich w swoim otoczeniu – wiąże się to z dużą sztywnością w zachowaniu; osoby są nadmiernie racjonalne i obawiają się uczuć, „żeby się nie stoczyć” jak rodzic czy rodzice. Zaprzeczają, minimalizują bądź tłumią swoje uczucia.

3. Lęk przed autorytetami – które w przeszłości krzywdziły dziecko, a w życiu dorosłym prowokują przykre uczucia na zasadzie przypomnienia.

4. Lęk przed odrzuceniem i próby zasłużenia na akceptację i miłość, często własnym kosztem – a w przypadku przewidywania odrzucenia wycofywanie się i izolacja od otoczenia.

5. Nadmierna lojalność Kiedy Dorosłe Dzieci Alkoholików są w bliskich związkach, charakteryzuje je nadmierna lojalność, nawet gdy partner stosuje przemoc fizyczną i/lub słowną i wykorzystuje. Zjawisko wchodzenia w patologiczne związki przez osoby DDA wyjaśnia tzw. mechanizm przymusu powtarzania – jest to tendencja do ciągłego wystawiania się na bolesne sytuacje z nadzieją, że tym razem uda się je opanować. 

6. Trudności w utrzymaniu relacji partnerskich. Dorosłe Dzieci Alkoholików mają trudność w nawiązywaniu bliskich, zażyłych relacji o charakterze partnerskim.

7. Przeżywanie ciągłego gniewu i poirytowania – które zazwyczaj nie są wyrażane na zewnątrz, natomiast tłumione zalegają w psychice i są przyczyną zachowań autodestrukcyjnych lub niekontrolowanych wybuchów złości. Ponieważ Dorosłe Dzieci Alkoholików równocześnie nie akceptują własnej złości, bardzo obwiniają się za jej przeżywanie i/lub projektują złość na zewnątrz, mając skłonność do postrzegania innych jako osób rozzłoszczonych, poirytowanych lub pragnących skrzywdzić; same ustawiają się w roli ofiary.

8. Trudność w stawianiu czoła złości i krytyce ze strony innych – co sprawia, że osoba czuje się niepewnie i nieudolnie i jest skłonna obwiniać siebie oraz negatywnie oceniać własne cechy; ma kłopoty z asertywnością.

9. Trudność w realizacji planów i przedsięwzięć – co jest związane z małą wiarą we własne możliwości i częstym doświadczaniem porażki w domu, w którym żyli nieporadni rodzice.

10. Kłopoty z odpowiedzialnością – Dorosłe Dzieci Alkoholików są nadodpowiedzialne lub nieodpowiedzialne. Czują się odpowiedzialne za problemy innych ludzi albo oczekują, że inni przejmą odpowiedzialność za ich życie i problemy; nadodpowiedzialność wiąże się z byciem w dzieciństwie opiekunem rodzeństwa lub pijanych rodziców.

11. Poczucie winy – związane z troszczeniem się o siebie i zaspokajaniem własnych potrzeb; Dorosłe Dzieci Alkoholików nastawiają się na wyczuwanie, a następnie zaspokajanie potrzeb i oczekiwań osób z otoczenia. Mają wdrukowane przekonanie, że dbanie o siebie jest egoizmem; słabo wyczuwają swoje indywidualne potrzeby.

Cechy charakterystyczne dla osób z syndromem DDA

1. Lęk przed utratą kontroli
– Staram się nie reagować zbyt emocjonalnie.
– Lubię, kiedy wszystko jest na swoim miejscu.
– Czuję się zaniepokojony, kiedy mam świadomość, że nie panuję nad wszystkim.
– Czułbym się znacznie lepiej, gdybym miał większy wpływ na to, co się dzieje.
– Ktoś w mojej rodzinie nie panował nad sobą.
– W mojej rodzinie miała miejsce przemoc fizyczna.
– W mojej rodzinie chaos wybuchał zupełnie niespodziewanie.

2. Lęk przed uczuciami
– Trudno mi wyrażać uczucia.
– Często nie jestem świadom swoich uczuć.
– Czasami myślę, że uczucia są wyłącznie ciężarem.
– Przeraża mnie, czego mógłbym się dowiedzieć, gdybym pozwolił sobie na jakiekolwiek uczucia.
– W mojej rodzinie nie należało wyrażać uczuć, takich jak: wina, skrucha, wstyd, lęk, radość, ból, miłość, złość, smutek.

3. Lęk przed konfliktem
– Jeśli pojawia się konflikt, staram się rozładować sytuację.
– Uważam, że konflikty są czymś złym i prowadzą do przemocy.
– Za wszelką cenę staram się uniknąć konfliktu, dostosowuję się, zmieniam plany.
– Konflikt w mojej rodzinie oznaczał przemoc.
– Konflikt oznaczał, że ktoś się na kogoś wydzierał.
– W mojej rodzinie konflikt oznaczał, że ktoś mógł mnie opuścić fizycznie lub emocjonalnie.

4. Nadmiernie rozwinięte poczucie odpowiedzialności
– Mam skłonność do poczucia odpowiedzialności za wszystko.
– Jeżeli trzeba wykonać jakąś dodatkową pracę, zgłaszam się na ochotnika.
– Trudno mi odmówić, kiedy ktoś prosi mnie o pomoc.
– Pomagałem wszystkim i troszczyłem się o wszystko w mojej rodzinie.
– W mojej rodzinie chwalono mnie, gdy zachowywałem się jak dorosły.
– To ja w mojej rodzinie fizycznie i emocjonalnie troszczyłem się o mojego ojca/matkę.

5. Poczucie winy
– Czuję się winny za odczuwanie jakichkolwiek własnych potrzeb.
– Często czuję się winny za bycie ciężarem dla innych.
– Ciągle za wszystko przepraszam.
– Przepraszam za rzeczy, które nie wymagają przeprosin.
– W mojej rodzinie ktoś zawsze był obwiniany.
– W mojej rodzinie to właśnie mnie obciążano odpowiedzialnością za rzeczy, za które nie powinienem odpowiadać.
– W mojej rodzinie brałem na siebie winę za to, czego nie popełniłem, po to jedynie, by zakończyć kłótnię.

6. Niezdolność do odprężenia się oraz do spontanicznej zabawy
– Zabawa jest dla mnie trudnym zadaniem.
– Kiedy ludzie śmieją się zbyt głośno, zaczynam odczuwać niepokój.
– W znacznej mierze jestem samotnikiem.
– Mam skłonność, by nie śmiać się bez uprzedniego sprawdzenia, czy inni też się śmieją.
– W mojej rodzinie głośny śmiech oznaczał, że sprawy wymykają się spod kontroli.
– W mojej rodzinie, kiedy tylko się odprężyłem, zawsze zdarzało się coś złego.
– W mojej rodzinie zabawa zawsze oznaczała picie.

7. Ostra, bezlitosna samokrytyka
– Jestem dla siebie najsurowszym krytykiem.
– Zbyt szybko się osądzam.
– Jestem swoim najgorszym wrogiem.
– W mojej rodzinie nigdy niczego nie robiłem dobrze.
– Naturalną reakcją na problemy w mojej rodzinie było obwinianie, ciche dni i odrzucenie.
– W mojej rodzinie za każdy błąd ponosiło się straszne konsekwencje.

8. Życie w świecie zaprzeczeń
– Nie stosuję żadnych zaprzeczeń.
– Kiedy czuję się zagrożony, przyjmuję pozycję obronną.
– Czasem wolę skłamać, niż przyznać się do popełnionego błędu.
– W mojej rodzinie nikt nie przyznawał się do tego, że ma jakieś problemy.
– W mojej rodzinie nigdy nie wiedziałem, czego ode mnie chcą.
– W mojej rodzinie wszyscy staraliśmy się unikać zajmowania się naszymi problemami.

9. Pozostawanie w roli ofiary
– Często czuję się bezradny.
– Mam wrażenie, że cokolwiek bym nie zrobił, niczego to nie zmieni.
– Zawsze sprzątną mi sprzed nosa to, czego potrzebuję.
– W mojej rodzinie miała miejsce przemoc fizyczna.
– W mojej rodzinie na porządku dziennym były wrzaski, krzyki, wzajemne obwinianie.
– W mojej rodzinie miało miejsce wykorzystanie seksualne.

10. Zachowania kompulsywne
– Mam nałogowy (obsesyjny) stosunek do: punktualności, seksu, schludności, jedzenia, alkoholu, pracy, robienia zakupów, korzystania z podręczników autoterapeutycznych, gromadzenia majątku, hazardu, praktyk religijnych.

11. Tendencja do mylenia miłości z litością
– Przyciągają mnie ludzie, którym mogę pomóc lub których mogę wyleczyć.
– Mam skłonność do nawiązywania bliższych znajomości z osobami, które zostały zranione lub są trudno dostępne.
– Największą bliskość odczuwam wówczas, gdy komuś pomagam.
– W mojej rodzinie zawsze ktoś miał kłopoty.
– W mojej rodzinie byłem dla wszystkich powiernikiem.
– W mojej rodzinie być blisko kogoś oznaczało pomagać mu.

12. Lęk przed porzuceniem
– Odejście jest dla mnie niezwykle trudne.
– Nienawidzę mówić: „żegnaj”.
– Pozostawałem w bliskich związkach o wiele za długo, niż powinienem.
– Kiedy ktoś bliski wyjeżdża, boję się, że nigdy więcej go nie zobaczę.
– W mojej rodzinie ojciec/matka odeszli prawie bez słowa.
– Członkowie mojej rodziny pojawiali się i znikali bez specjalnego uprzedzenia, a ja musiałem się jakoś dostosowywać.
– W mojej rodzinie byłem pozostawiony sam sobie.

13. Myślenie kategoriami „białe” lub „czarne”
– Gdy staję wobec jakiegoś problemu, trudno mi wymyślić więcej niż jedno rozwiązanie.
– Mam skłonność do myślenia w kategoriach dobro-zło.
– Zawsze wydaje mi się, że tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.
– Jeżeli ty masz rację, to ja na pewno się mylę.
– Życie w mojej rodzinie było albo martwą ciszą, albo piekielnym sztormem.
– W mojej rodzinie stale posługiwaliśmy się takimi terminami, jak: „zawsze”, „nigdy”, „bezwzględnie”, „całkowicie”.

14. Zalegający żal
– Staram się unikać mówienia o swojej rodzinie.
– Często myślę: „Przeszłość jest już zamknięta, nie warto się nią zajmować”.
– Tak bardzo próbuję nie myśleć o przeszłości, a ona wciąż mnie prześladuje.
– Pamiętam, jak mówiono mi: „Nie denerwuj się”.
– W mojej rodzinie smutek był zabroniony.
– W mojej rodzinie smutek był uważany za przejaw słabości.
– Kiedy opowiadam historię o mojej przeszłości, mam tendencję do odcinania się od swoich uczuć.

15. Zdolność przetrwania
– Często czuję się jak bojownik, któremu udało się przetrwać.
– Często mam wrażenie, że po tym, co przetrwałem w dzieciństwie, dam sobie radę z każdą sprawą.
– W mojej rodzinie wróg był w domu.
– Przetrwanie umożliwiła mi moja niezależność.
– Nauczyłem się, że nie mogę na nikim polegać.
– Pomimo moich gorących modlitw, nikt w mojej rodzinie nie przyszedł mi z pomocą.

Dorosłe Dzieci Alkoholików radzą sobie w życiu bardzo różnie i na pewno nie jest to grupa jednorodna. Cześć z nich powiela wzorce rodzinne i, kontynuując tradycję rodzinną, sama tworzy dysfunkcjonalne rodziny, w których alkohol staje się sposobem na życie oraz lekiem pozwalającym zapomnieć o niskim poczuciu własnej wartości i trudnościach w relacjach z innymi. Wpisują się tym w powtarzającą się historię rodzinną, a patologia zwiększa się i potęguje z każdym pokoleniem. Syndrom DDA często bywa wymówką wyjaśniającą nieporadność życiową i pozwalającą unikać odpowiedzialności za własne życie oraz ciągle obwiniać za niepowodzenia rodziców. W skrajnych przypadkach mocno dorosłe, samo już pijące nałogowo dziecko pozostaje na utrzymaniu starego rodzica i staje się agresywne, wymuszając pieniądze na alkohol i utrzymanie.

Część osób DDA – zwłaszcza ci, którym udało się odejść z domu rodzinnego i rozpocząć dorosłe życie na własny rachunek – trafia na terapię z powodów na przykład: przemęczenia, nieradzenia sobie w relacjach oraz z własnymi emocjami, rozpadu kolejnego związku czy depresji. Leczenie psychoterapeutyczne tych osób jest możliwe i skuteczne. W terapii indywidualnej, razem z terapeutą, trzeba przyjrzeć się dzieciństwu, ponownie przeżyć uczucia z przeszłości, przepracować traumy oraz rozliczyć się ze sprawcami nieszczęść dzieciństwa. Czasem potrzebne jest wsparcie farmakologiczne. Po terapii uwalniającej z problemów dzieciństwa osoby funkcjonują dobrze i potrafią nawiązywać oraz utrzymać związki partnerskie. Część z nich charakteryzuje swoiste „uczulenie” na osoby pijące i duża ostrożność w kontakcie z nimi oraz rygorystyczny – czasem nadmiernie – stosunek do używania alkoholu przez nie i przez bliskich im osoby.

Nie każdy dorosły pochodzący z rodziny alkoholowej ma DDA. W licznych badaniach psychologicznych, przeprowadzanych na różnych grupach dorosłych dzieci alkoholików, okazało się, że część tych osób bardzo dobrze radzi sobie w życiu. Nierzadko odnoszą sukcesy – pracują na wysokich stanowiskach, sumiennie wykonują swoje obowiązki i dobrze funkcjonują w sytuacji stresu. Chętnie podejmują nowe wyzwania, dbając o potwierdzenie swoich kompetencji, oraz uczą się nowych rzeczy. Nawiązują stałe związki. Historia dzieciństwa nie musi determinować przyszłości.

Badania pokazują uwarunkowania rodzinne radzących sobie w życiu dorosłych dzieci alkoholików. Wśród czynników znaczących są:
– poziom patologii systemu rodzinnego – lepiej radzą sobie dzieci alkoholików z rodzin, w których pił tylko jeden z rodziców,
– brak nadużyć seksualnych ze strony pijącego rodzica,
– obecność w życiu dziecka opiekuńczej i troskliwej osoby z dalszej rodziny – dobra babcia, ciotka lub niania.

Opracowano na podstawie:
„Wybrane zagadnienia psychologi alkoholizmu” J. Codkiewicz K. Gąsior
„Geneza, terapia, powrót do zdrowia” B. Woronowicz
„Integracyjna psychoterapia uzależnień” J.Z Mellibruda
Pogrubień i zmian kolorystycznych w tekscie dokonała Lidia Jaroch

Lidia Jaroch